Nie mniej specjalnymi efektami zdobniczymi w garncarstwie ludowym są różne zacieki, barwa i lśnienie kolorowych glazur, albo też matowa biel pobiałki. Ornamenty naszych wyrobów garncarskich kwiatowe lub z wyobrażeniem ptaków – kładzione są na naczyniach z dużą powściągliwością, tak że ozdoby te, nie wysuwając się najczęściej na plan pierwszy, nie przysłaniają walorów formy. Przesuwając się od grupy do grupy różnych wytworów ludu, idąc tropami znajdującego się w tych dziełach piękna, dochodzimy do zespołu z tego punktu widzenia być może najważniejszego, bo pozbawionego innych niż estetyczne podstaw do ukształtowania się jego strony formalnej: przedmiotów o znaczeniu kultowym i obrzędowym. Jest to dział dość obszerny, a na czoło wysuwają się tu, zapewne nie bez analogii do sztuki nie ludowej, drzeworyt, malarstwo i rzeźba figuralna. Wszystkie trzy niemal wyłącznie służyły kultowi religijnemu, tak zresztą jak to się działo do wieku XVIII w naszej sztuce nie ludowej, która – szczególnie drzeworyt i malarstwo była punktem wyjściowym dla twórczości o stylu ludowym.
